اسید فسفریک یکی از مهمترین و مفیدترین اسیدهای معدنی است. این ماده غیر سمی است و معمولا به آن اسید ارتوفسفریک نیز گفته میشود. یک مایع بلوری بی رنگ و بی بو است و در دو نوع صنعتی و خوراکی تولید میشود. به نوشیدنیهای نرم نوعی طعم تند می دهد و از رشد قارچها و باکتریهایی که میتوانند به راحتی در محلول قندی تکثیر شوند، جلوگیری مینماید. بیشتر اسیدیته سودا و نوشابهها نیز از اسید فسفریک حاصل میشود. این ماده افزودنی رایج در بسیاری از غذاهای فرآوری شده است. تولید کنندگان از آن برای افزودن طعم و حفظ طراوت استفاده می کنند.
فرمول و ساختار اسید فسفریک خوراکی
فرمول شیمیایی اسیدفسفریک H3PO4 است. فرمول مولکولی آن نیز به صورت H3O4P نوشته شده است و جرم مولی آن ۹۷٫۹۹ گرم در مول است. اتم فسفر مرکزی از طریق پیوند دو تایی و به سه گروه هیدروکسیل (OH-) به یک اتم اکسیژن وصل میشود. بنابراین H3PO4 میتواند حداکثر سه یون H++ را آزاد کند.
روش تهیه اسید فسفریک خوراکی
این اسید خوراکی از طریق یک فرآیند مرطوب به صورت صنعتی تولید میشود که در آن اسید سولفوریک با آپاتیت (سنگ تریکلیس فسفات) واکنش داده میشود.
Ca5 (PO4) 3Cl + 5 H2SO4 + 10 H2O → ۳ H3PO4 + 5 CaSO4 · ۲ H2O + HCl
محلول اسید فسفریک حاصل تنها در حدود ۳۲-۴۶ درصد حاوی H3PO4 است، بنابراین پس از آن (با تبخیر آب) غلیظ میشود تا در درجههای تجاری با غلظت بالاتر، اسید فسفریک تولید شود.
ویژگیهای فیزیکی
اسید فسفریک خالص یک ماده جامد کریستالی سفید با نقطه ذوب ۴۲٫۳۵ درجه سانتیگراد است، در دماهای کمتر از آن غلیظ شده و یک مایع چسبناک و بی رنگ، با چگالی ۱٫۸۸۵ گرم در میلی لیتر است. این ماده غیر سمی و غیر فرار بوده و بیشترین غلظت آن ۸۵% در آب است.
خواص شیمیایی
این اسید دارای سه اتم H اسیدی و قابل تعویض است. بنابراین، متفاوت از سایر اسیدهای معدنی واکنش نشان میدهد. میتواند با عناصر پایه واکنش نشان دهد تا با جایگزینی یک ، دو یا سه اتم H مانند NaH2PO4 ، Na2HPO4 و Na3PO4 به ترتیب سه کلاس نمک تشکیل شود.
در دماهای بالاتر، مولکولهای اسید فسفریک میتوانند با هم واکنش نشان داده و ترکیب شوند (با از بین رفتن مولکول آب)؛ برای تشکیل دیمرها، ترایمرها و حتی زنجیرهای پلیمری طولانی مانند اسیدهای پلی فسفریک و اسیدهای متافسفریک.
۲ H3PO4 → H4P2O7 (- H2O)
موارد استفاده اسید فسفریک
این ماده کاربردهای زیادی دارد. به دلیل خاصیت غیر سمی و ملایم اسیدی، از آن در مواد معطر و طعم دهنده های غذایی، نوشیدنیها، محصولات دندانپزشکی، آرایشی و محصولات مراقبت از پوست استفاده میشود.
از نظر صنعتی، بیشتر در تولید کودهای فسفات کاربرد دارد؛ همچنین به طور گستردهای به عنوان الکترولیت، ماده اچینگ، عامل حذف زنگ زدگی، اصلاح کننده PH، ماده تمیز کننده خانگی، عامل پراکندگی و ضد عفونی کننده مورد استفاده قرار میگیرد.
اثرات اسید فسفریک خوراکی بر سلامتی
این ماده سمی یا خطرناک تلقی نمیشود. در غلظتهای کم، روی پوست و حتی مصارف آرایشی بی خطر است و از آن در تولید مواد غذایی، آرایشی و محصولات دندانپزشکی استفاده میشود. با این حال، در غلظتهای بسیار بالا، خورنده است و میتواند باعث سوختگی پوست شود.
برای دریافت اطلاعات خرید اسید فسفریک می‌توانید با مشاوره متخصصا شرکت بازرگانی زکّیه تجارت از نحوه خرید این محصولات آگاه شوید.