سیترات سدیم به‌عنوان ضد انعقاد قوی برای تثبیت خون و فرآورده‌های خونی بیش از 100 سال مورداستفاده قرارگرفته است. سدیم سیترات یک ماده پرکاربرد است که به‌عنوان ماده افزودنی در مواد غذایی و داروها کاربرد دارد. همچنین در شربت‌های سرفه و برای خنثی کردن اسید در ادرار استفاده می‌شود. این ماده در آب محلول و در اتانول تقریباً غیر محلول است. در آشامیدنی‌ها نیز به‌عنوان یک طعم‌دهنده و تثبیت‌کننده از آن استفاده می‌شود. همان‌طور که از نام این مقاله نیز مفهوم است، در صنعت داروسازی به‌عنوان ماده ضد لخته شدن خون و داروهای ادرارآور از آن کمک گرفته می‌شود. در این مطلب به کاربرد ضد انعقاد سیترات سدیم پرداخته‌ایم.
تری سیترات سدیم چگونه ضد انعقاد خون است؟
هنگام جمع‌آوری خون از کاربرد ضد انعقادی سیترات سدیم استفاده می‌شود. در محصولات پلاسما بالاترین غلظت نهایی سیترات را در ترکیبات خون می‌توان دید. در اوایل دهه 1900 از سیترات به‌عنوان ضد انعقاد برای خون انسان استفاده شد.
این ماده لخته خون را به همراه کلسیم یونیزه شده مهار می‌کند. این کار به چه صورت انجام می‌گیرد؟ از بین رفتن کلسیم بر روی تعدادی از کوفاکتورها تأثیر می‌گذارد.
این کار از انتشار انعقاد خون جلوگیری می‌کند. درنتیجه‌ی این امر، تشکیل ترومبین مهار می‌شود. مهار لخته در مدار خارج از بدن توسط ضد انعقاد، برای کودک مبتلابه بیماری قلبی بهترین گزینه است. این کودکان دارای نارسایی اندام‌های متعدد در معرض خطر بالای خونریزی هستند.
چرا از سیترات سدیم استفاده می‌کنند؟
استفاده از محلول ضد انعقادی، در دستگاه‌ها به‌منظور حفظ جریان از طریق لوله‌های پلاستیکی و خون حاوی عناصر سانتریفیوژ مهم است. به‌عنوان محلول ضد انعقاد ممکن است از هپارین و یا سیترات استفاده شود. البته نوع این ضد انعقاد به عواملی مانند دستگاه دیافراگم بستگی دارد که در اکثر آن‌ها از ضد انعقاد سیترات استفاده می‌شود.
علاوه بر آن در دستگاه‌هایی که نیاز به هپارین دارند اما سابقه ترومبوسسیتوپنی ناشی از هپارین در بیمار وجود دارد، می‌توان بازهم از سیترات بهره برد. کبد درصد زیادی از سیترات سدیم واردشده به بدن را متابولیزه می‌کند. به همین علت است که سیترات سدیم در مقایسه با هپارین میزان خونریزی سیستمی کمتری دارد.
ضد انعقاد سیترات سدیم در دیالیز
برای کاهش غلظت سدیم دیالیز از تری سدیم سیترات استفاده می‌شود. دستگاه‌های مدرن دیالیز به‌طور خودکار توسط جریان خون کنترل می‌شوند که این کار توسط پمپ تزریق سیترات انجام می‌گیرد. توصیه می‌شود اگر برای تزریق سیترات یا کلسیم از پمپ‌های اضافی به دستگاه دیالیز استفاده می‌کنید، جریان خون پایداری داشته و پمپ‌های خارجی را در صورت متوقف شدن پمپ خون فوراً متوقف کنید. قابل‌ذکر است که تزریق سیترات به‌صورت وریدی موجب کاهش کلسیم یونیزه می‌شود و حتی ممکن است منجر به ایست ناگهانی قلب گردد.
سخن پایانی
سیترات سدیم یک پودر سفید است که برای بسیاری از موارد از آن استفاده می‌شود. همان‌طور که خواندیم این ماده ضد انعقاد خون است و از لخته شدن آن جلوگیری خواهد کرد. البته گیرندگان این ماده باید کنترل شوند. از علائم و نشانه‌های سمیت سیترات سدیم می‌توان به گزگز شدن در اطراف دهان و یا در اندام‌ها اشاره کرد. در موارد شدید نیز افت فشارخون را به دنبال دارد.