مصرف انواع مواد شیمیایی چه به صورت طبیعی و چه به صورت غیرطبیعی، اثراتی را بر بدن به دنبال دارند که اسید سیتریک نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این مطلب قصد داریم به بررسی اثرات مصرف اسید سیتریک روی دندان ها بپردازیم. در صورتی‌که اصلاً نمی‌دانید که اسید سیتریک چیست، می‌توانید به بخش توضیحات ابتدایی اسید سیتریک در قسمت «خرید محصول» مراجعه کنید. با مطالعۀ دو پاراگراف ابتدایی، می‌توانید آشنایی کافی با اسید سیتریک پیدا کنید. همچنین در قسمت وبلاگ مطالب مرتبط دیگری را می‌توانید بیابید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. اما در همین ابتدا اجازه دهید تا به بررسی اثرات مصرف اسید سیتریک بر روی دندان‌ها بپردازیم.
اسید سیتریک در مواد غذایی مختلفی موجود است. از مواد غذایی طبیعی گرفته تا مواد غذایی آماده و فراوری‌شده. بسته به نوع مصرف، میزان مصرف و الگوی مصرف می‌توان گفت که اسید سیتریک موجود در این مواد غذایی چه اثری بر دندان‌ها دارند.
بر اساس تحقیقات انجام‌شده، مصرف مواد غذاییِ خیلی اسیدی به عنوان عاملی مهم در فرسایش دندان‌ها ذکر شدهاند. اغلب مواد غذایی مورد نظر در این تحقیقات، تعدادی از مرکبات تازه، آبمیوه‌ها، عصاره‌ها یا خوراکی‌های شیرینی هستند که حاوی غلظت‌های بالایی از اسید سیتریک هستند.
آیا مصرف اسید سیتریک واقعاً باعث فرسایش دندان‌ها می‌شود؟
پیش از هر چیز بایستی بدانیم که فرسایش دندان دقیقاً به چه معنا است؟
فرسایش، فرایندی است که در نهایت موجب از دست‌دادن ساختار دندان می‌شود. فرسایش عموماً نتیجۀ عوامل شیمیایی مانند مصرف اسید سیتریک است.
برای پاسخ به این سوال که «آیا مصرف اسید سیتریک واقعاً باعث فرسایش دندان‌ها می‌شود؟» بایستی گفت که خیر. اما این پاسخ خیلی کوتاه می‌تواند در نهایت کار به ضرر ما تمام شود. مطالعات علمی مختلفی نشان داده‌اند که مکیدن یک نصفه لیموی تازه و یا جرعه جرعه نوشیدن آب لیموی خالص یکی از عوامل ایجادکنندۀ فرسایش دندان‌ها است. علاوه‌بر آب لیموی تازه و خالص، تحقیقات دیگری به مصرف بیش از حد پرتقال توجه کرده‌اند و نتیجه‌گیری کرده‌اند که مصرف خیلی زیاد پرتقال، گریپ فروت و لیموترش نیز به عنوان عاملی برای فرسایش مینا و عاج دندان‌ها شناخته شدهاند.
با توجه به تغییر سبک زندگی در سال‌های اخیر، میزان و دفعات مصرف فرآورده‌های اسیدی به شدت افزایش یافته است، برخی از دانشمندان اثرات مخرب مصرف اسید سیتریک روی دندان ها را مبنای کار تحقیقاتی خود قرار دادند و پس از آزمایشات مختلف به نتایج زیر دست پیدا کرده‌اند:
- اسید سیتریک ساختار دندان را با سرعتی بیش از دو برابر اسیدهایی مانند هیدروکلریک اسید یا نیتریک اسید با غلظت یکسان، فرسایش می‌دهد.
- این نوع از فرسایش دندان‌ها، به سطح pH مادۀ اسیدی مربوط می‌شود.
- با صرف‌نظر از علت مصرف(که پزشکی است یا غیر پزشکی)، تمامی تحقیقات نشان دادند که مصرف اسید سیتریک به میزان بیش‌از حد طبیعی، می‌تواند ساختار دندان را از بین ببرد.
تا به اینجا متوجه شدیم که استفادۀ همیشگی و بی‌رویه از میوه‌ها و غذاهای حاوی اسید سیتریک می‌تواند اثرات فرسایشی جدی را روی مینای دندان انسان ایجاد کند. اما این موضوع چطور ممکن است؟ در اینجا به عوامل دخیل در این فرسایش می‌پردازیم.
مصرف بیش از حد اسید سیتریک چگونه باعث فرسایش دندان‌ها می‌شود؟
توانایی اسید سیتریک در فرسایش مینای دندان را می‌توان به یک یا چند عامل از سه عامل زیر نسبت داد:
- میل ترکیبی اسید سیتریک به کلسیم
- غلظت بالای یون هیدروژن آن، به دلیل وجود سه گروه کربوکسیل در هر مولکول
- و نوع واکنشی که در تماس با مینای دندان رخ می‌دهد.
هر چند که میزان غلظت اسیدی موجود در هر یک از مواد غذایی دارای اسید سیتریک، عامل مهمی در تخریب عاج و مینای دندان به شمار می‌رود، اما محققان به نتایج و خبرهای خوبی نیز دست پیدا کرده‌اند.
خبر خوب این است که اثر فرسایندۀ مصرف اسید سیتریک روی دندان، ظاهراً محدود به زمان خوردن یا نوشیدن خوراکی‌های حاوی این اسید است. می‌شود نتیجه گرفت که با کمترکردن زمان مصرف این‌گونه غذاها، می‌توان از اثر مخرب آن جلوگیری کرد.
چگونه می‌توان اثر مصرف اسید سیتریک روی دندان‌ها را کاهش داد؟
راه‌های مختلفی برای کاهش اثر فرسایشیِ اسید سیتریک وجود دارند. اگر دقت کرده باشید، در بخش قبل نیز به یکی از موارد اشاره کردیم.
دومین راه، دقت به ناحیه‌ای است که هنگام مسواک‌زدن تمیز می‌شود. نواحی نزدیک لثه بر روی دندان‌ها، کمتر از سایر نواحی تمیز می‌شوند. این نواحی می‌توانند محتویات اسیدیِ غذاها، میوه‌ها و نوشیدنی‌ها را در مجاورت سطوح بالاتر دندان قرار دهند.
به دلیل اینکه که مدت‌زمان قابل‌توجهی طول می‌کشد تا اینکه محتویات اسیدی از بین بروند، در نتیجه اثر مخرب بیشتری را بر نواحی نزدیک لثه می‌گذارد. به همین علت باید سریعاً نسبت به شستشو و تمیزکردن این نواحی اقدام شود.
سومین راه، که طبیعتاً ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه است، این است که مصرف مواد غذایی دارای اسید سیتریک به‌طور جدی کنترل شود.
با وجود همۀ مضراتی که مصرفِ بی‌رویۀ اسید سیتریک می‌تواند بر دندان‌ها داشته باشد، کاربردها و فوایدی نیز دارد که می‌توانید در لیست زیر، بخشی از آن‌ها را مطالعه کنید. کافی است برای مطالعۀ این مقالات، به قسمت وبلاگ مراجعه کرده و هر یک از آن‌ها را مطالعه کنید:
- کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی
- فواید و مضرات و نحوۀ مصرف اسید سیتریک در دوران بارداری
- مواد غذایی دارای اسید سیتریک
- خواص مصرف اسید سیتریک برای پوست و مو